Niedoczynność tarczycy - przewodnik chorego

1. Czym jest niedoczynność tarczycy?

  To stan, kiedy nasza tarczyca produkuje za mało hormonów - T1, T2, T3 i T4. T1 i T1 są produkowane w bardzo małych ilościach.  
T3, inaczej trijodotyronina jest hormonem aktywnym, ma największe znaczenie dla organizmu-jest odpowiedzialny m.in. za poziom naszej energii, siłę, senność, stan włosów, skóry i paznokci. Jest to hormon, którego potrzebuje każda komórka naszego ciała, dlatego zbyt małe jego ilości powoduje tak wiele symptomów (bezsenność, problemy z koncentracją, problemy z pamięcią, zaparcia, wypadające włosy, słabe paznokcie, sucha skóra, twarde pięty, zmęczenie, senność w ciągu dnia pomimo dużej ilości snu itd. - wszystkie procesy zostają spowolnione).  
T4, czyli tyroksyna, tetrajodotyronina (stanowi 85% produkcji hormonów) jest prohormonem, produkowana przez komórki tarczycy jest przekształcana do T3 na drodze dejodynacji - odczepienie jednego atomu jodu.

2. Przyczyny niedoczynności tarczycy

  a) zapalenie tarczycy typu Hashimoto - wtedy jest to choroba układu odpornościowego, a nie wina naszej tarczycy. Nasz układ odpornościowy wytwarza w takim wypadku przeciwciała (małe cząsteczki białka, które pełnią rolę obronną - przed wirusami, grzybami, bakteriami i pasożytami, czyli ciałami obcymi) rozpoznając komórki naszej tarczycy jako ciało obce (głupie przeciwciała :<) i walczą z nimi, jak gdyby był to np. wirus, usuwając je.
Rodzaje badanych przeciwciał:
Przeciwciała przeciwko tyreoperoksydazie (anty-TPO) - niszczą enzym tyreoperoksydazę , który uczestniczy w syntezie hormonów tarczycy.
(charakterystyczne dla Hashimoto)
Przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie (anty-Tg), istnieją ich trzy rodzaje:

• TPOAb – przeciwciała skierowane przeciw peroksydazie tyrozynowej (charakterystyczne dla Hashimoto i/lub Graves-Basedowa)
• TgAb – przeciwciała przeciw tyreoglobulinie (charakterystyczne dla Hashimoto)
• TRAb – przeciwciała przeciw receptorom tyreotropiny (charakterystyczne dla Graves-Basedowa)

Podwyższony poziom przeciwciał + obraz USG (zmiany ogniskowe, guzki) tarczycy świadczy o chorobie autoimmunologicznej - Hashimoto lub Graves-Basedow. Można mieć jedną, można mieć obie, jak ja;)

   b) klasyczna niedoczynność, czyli wykluczyliśmy obecność przeciwciał i atak immunologiczny poprzez USG tarczycy, a poziom naszych hormonów jest za niski. Powodów może być wiele: genetyka, zbyt intensywne ćwiczenia fizyczne, za mała ilość kalorii, za mała ilość węglowodanów, problemy pokarmowe takie jak mdłości, zaparcia, wzdęcia, biegunka będące objawem nieszczelności jelit, pasożytów, przerostu bakterii w jelitach, problemy z wątrobą, nerkami, nadnerczami, dużo stresu, zaburzona gospodarka hormonalna, tabletki antykoncepcyjne (pośrednio), problemy z poziomem cukru we krwi, toksyny - duża ilość szczepionek, antybiotyków, lekarstw, fast-foodów, za duża ilość fluoru i chloru, za mała ilość jodu, pestycydy w warzywach i owocach,, hormony w mięsie (klasyczny przykład: kurczak z supermarketu z estrogenami), siedzący tryb życia i niski poziom aktywności fizycznej.

3. Co wpływa na pracę tarczycy?

Wątroba to organ, w którym w dużym stopniu zachodzi konwersja T4 do T3. Kiedy wątroba jest osłabiona (duża ilość alkoholu, papierosów, fast foodów, słodyczy) T4 nie zamienia się w aktywny hormon T3, tylko w rT3, czyli odwrócony (reverse), nieaktywny. W tym wypadku branie T4 przy osłabionej wątrobie nie ma sensu - prawie wszystko konwertuje się do rT3 i pomimo dobrych wyników (ft3 i ft4 są na wysokich poziomach) my wciąż czujemy się źle.

Jelita
1) Jelita, a Hashimoto - w naszych jelitach znajduje się 70% układu odpornościowego (nazywany GALT- gut-associated lymphoid tissue – tkanka limfatyczna występująca w obrębie przewodu pokarmowego, wytwarzająca limofocyty typu T i B, które mają za zadania atakować ciała obce, które dostały się do naszego organizmu). Problem pojawia się, gdy mamy problemy z trawieniem (wzdęcia, zaparcia, biegunki, nieregularne wypróżnienia, mdłości) i pojawia się nieszczelne jelito, wtedy przez jelita do krwiobiegu dostają się duże cząsteczki, rozpoznawane jako obce, co potęguje atak immunologiczny.

2) Konwersja T3 do T4 -Nieprawidłowa dieta (alkohol, papierosy, słodycze, pieczywo, makaron, dużo nabiału, mięsa z supermarketu, wędlin i ogólnie pojętej przetworzonej żywności) negatywnie wpływa na florę bakteryjną w jelitach.W jelitach żyją zarówno patogeny (złe bakterie) jak i te dobre, które sprzyjają trawieniu - te drugie produkują enzym, sulfatazę, niezbędny do konwersji T3 do T4. Kiedy jest ich za mało, konwersja zachodzi zbyt słabo - w naszym organizmie mamy nadmiar T4, a za mało T3- co negatywnie wpływa na nasze samopoczucie, dając wiele symptomów niedoczynności.

Nadnercza - gruczoły znajdujące się nad nerkami, wytwarzające m.in. hormony takie jak kortyzol i aldosteron. Na podstawie analizy ich funkcji można łatwo zaobserwować jak wielkie znaczenie ma stres na nasze zdrowie fizyczne. Kortyzol jest odpowiedzialny za podnoszenie poziomu glukozy we krwi, która wraz z pomocą ATP "rozprowadza" T3 do wszystkich komórek naszego ciała. Dysfunkcja nadnerczy (najczęściej na skutek stresu) również zmniejsza efektywność konwersji T4 do T3.

4. Jak często i jakie badania wykonywać?

Niestety wielu lekarzy przepisuje leki tylko na podstawie TSH, pisałam o tym [tutaj].

Przy dobieraniu dawki leku (euthyrox, letrox, thybon, cytomel, NDT):
co miesiąc: ft3, ft4, TSH
Kiedy wciąż czujemy się źle, nasze hormony są na niskim poziomie (poniżej 50% normy) musimy ustalić sobie odpowiednią dawkę leku. Jeśli jednak ft3 jest wciąż na niskim poziomie, a ft4 jest bliskie lub przekracza górną granicę- należy poszukać przyczyny- zazwyczaj problem leży w złej pracy: jelit, wątroby lub nadnerczy (słaba konwersja ft3 do ft4).

Przy dobrze dobranej dawce leku:
co 3-6 miesięcy: ft3, ft4, TSH
2-3 razy w roku:
żelazo
ferrytyna
B12
D25OH
[więcej o badaniach]

5. Jak wybrać endokrynologa? 

  Niestety rzadko zdarza się, żeby pierwszy wybór był dobry - szukamy kogoś w miarę taniego, blisko naszego miejsca zamieszkania lub czekamy długie lata w kolejce na NFZ. Dobrych endokrynologów jest bardzo mało i czasem warto się poświęcić i przejechać spory kawałek na rzecz np. rzadszych wizyt czy kontaktu z lekarzem przez telefon. Przede wszystkim kierujmy się opinią innych (i to nie jedną, ale wieloma, jednemu lekarz pasuje, drugiemu już nie) - od tego mamy teraz internet :) (facebook, Hashimoto-grupa wsparcia i plik z polecanymi lekarzami, rankingi lekarzy itp)

  Dobry endokrynolog powinien:
-pytać o samopoczucie, dolegliwości, problemy ze zdrowiem (np. częste przeziębienia, wzdęcia, zaparcia, utrata apetytu, bezsenność, potliwość, problemy z cerą)
-zlecać regularnie badania, przepisać w razie potrzeby witaminę D3, B12, kompleks witamin z grupy B
-analizować nasz stan zdrowia holistycznie - tzn. powinien zwracać uwagę na nasz organizm całościowo, skoro tarczyca nie funkcjonuje prawidłowo, to może jest to wina nadnerczy, dużej ilości stresu, złej diety, palenia papierosów, nadużywania alkoholu, słabej wątroby
-dobierać dawkę leku na podstawie TSH, ft3 i ft4
-wykonywać USG tarczycy 2 razy w ciągu roku lub częściej - oceniać stan naszej tarczycy- czy występują stany zapalne, czy tarczyca maleje czy nie zmienia się
-być otwartym na nasze propozycje, sugestie co do leczenia -np. kiedy przyniesiemy mu badanie pokazujące pozytywny wpływ suplementacji selenu w chorobach tarczycy, to nie wyśmieje nas, a zainteresuje się tematem, to samo dotyczy np. thybonu, novothyralu, witaminy B2, D3 - oczywiście najlepiej jak sam by miał o tym pojęcie i to on uczył nas, a nie my jego

6. Czy dieta i styl życia ma wpływ na funkcjonowanie tarczycy?

  Za to jak funkcjonuje każdy organ naszego ciała odpowiada nasz styl życia - w zależności od tego, czy żyjemy w stresie, czy śpimy mało czy dużo, co i jak jemy, jak się zachowujemy (jesteśmy niecierpliwi, robimy wszystko na szybko lub spokojnie), gdzie mieszkamy (czystość powietrza, toksyny, rodzaj gleby i wody), w zależności od rodzaju białka jakie spożywamy, wodę jaką pijemy - tak będzie funkcjonował nasz organizm. Do prawidłowego funkcjonowania potrzebujemy zarówno śmiechu jak i płaczu, tak samo tłuszczu jak i cukrów, potrzebujemy relaksu, ale także trochę stresu. 

  Aby wszystkie życiowe procesy zachodziły poprawnie potrzebujemy mnóstwa witamin, minerałów, enzymów, białek, wody, kwasów omega 3 a także omega 6, minerałów itd.... a dostarczyć możemy je praktycznie tylko z pożywieniem. To, jaki rodzaj pożywienia dostarczamy organizmowi (naturalne lub przetworzone) ma kluczowe znaczenie dla naszego zdrowia. W przypadku chorej tarczycy naturalna żywność - tzn. warzywa, owoce, mięso, ryby, jaja, orzechy, nasiona, zdrowe tłuszcze jest w stanie uspokoić nasz organizm, który został wybity z równowagi, spowolniony. Odpowiednia dieta potrafi naprawić szkody, jakie wyrządził niedobór hormonów tarczycy, spowodować, że choroba przejdzie w stan remisji.

  Czego powinniśmy unikać?
produktów pozbawionych witamin, minerałów, enzymów:
-większość pasteryzowanych słoików np. z kapustą, ogórkami, burakami, gotowymi sałatkami, z dodatkiem kwasu askorbinowego, octu, czy kwasu mlekowego
-wszelkiego pieczywa, makaronów
-wszystkiego, co ma w składzie cukier, konserwanty, utwardzone tłuszcze, syrop glukozowo-fruktozowy
-żywności, która kiedyś była "zdrowa", bo była świeża i ekologiczna, a teraz w dobie marketów, może stać tygodniami na półce - np. mleko
-gotowych przypraw typu vegeta - zawierają mnóstwo soli, wzmacniaczy smaku np. glutaminian sodu
-olei roślinnych - np. rzepakowy, słonecznikowy
-konserwowanych suszonych owoców (kandyzowanych tym bardziej)
-powinniśmy uważać na warzywa krzyżowe np.: szpinak, jarmuż, kalafior, brokuł, brukselka, kapusta warzywa krzyżowe blokują funkcje tarczycy, zwłaszcza gdy jemy je na surowo
-wszystkiego co zawiera soję (np. tofu, mleko sojowe, pasztety i kotlety sojowe)
-przetworzone mięso: szynka, kiełbasa, pasztet, kabanos itd - zawierają mnóstwo konserwantów, zapychaczy, wypełniaczy, składników alergennych, b. mało mięsa i to często złej jakości
-warzyw strączkowych - m.in. fasola, bób, soczewica [dlaczego warto unikać strączkowych] 
-zbóż - ryż, kasza - mają sporo anty odżywczych składników drażniących jelita , wysoki indeks glikemiczny
-mięsa z supermarketu
-o fast foodach też wspomnę :D

  Co warto jeść?
to, co naturalne i nieprzetworzone:
-warzywa - za wyjątkiem strączkowych i surowych krzyżowych, przy Hashimoto warto na jakiś czas wykluczyć psiankowate (pomidor, papryka, ziemniaki) -protokół autoimmunologiczny
szpinak, cebula, czosnek, rukola, słodkie ziemniaki (bataty), dynia, marchew, por, seler, burak, cukinia, brokuł, wszelkie rodzaje sałat - i wiele więcej - świeże lub mrożone
-owoce - banan, mango, nektaryna, brzoskwinia, truskawki, borówki, jagody, jeżyny - świeże lub mrożone
-suszone, niekonserwowane owoce - figi, morele, ananas, jabłka - bez dodatku cukru, a także suszone warzywa np. pomidor, burak, cukinia, jarmuż
-dobrej jakości mięso: szynka parmeńska, szynka domowa- bez zbędnych dodatków, 100% kabanosy np. firmy konspol, domowe kotlety, pieczone mięso np. indyk, steki
-ryby - smażone, pieczone, gotowane
-jaja eko lub z wolnego wybiegu - przy Hashimoto warto je na jakiś czas wykluczyć (protokół autoimmunologiczny)
-owoce morza np. krewetki
-awokado - super odżywcze
-świeże i suszone zioła, przyprawy - mięta, bazylia, oregano, koperek, pietruszka, suszona cebula, czosnek niedźwiedzi
-domowy rosół na kościach
-masło ghee
-olej kokosowy - jako dodatek do deserów, ale również np. do smażenia mięsa
-wiórki kokosowe, mleko kokosowe, mąka kokosowa
-mąka z bananów, kasztanów, żołędzi, nasion konopii, tapioka, amarantus, quinoa
-orzechy i nasiona (za wyjątkiem ziemnych, arachidowych), masła orzechowe (np. z nerkowców, laskowych, migdałów), hummus - choć przy Hashimoto warto je na jakiś czas wykluczyć (protokół autoimmunologiczny),
-ocet jabłkowy - jako dodatek
-kiszonki, ale niepasteryzowane (te w supermarkecie są zwykle pasteryzowane) np. z milówki - kapusta, ogórki, cukinia, buraki, marchewka - większość warzyw można ukisić - albo robimy to sami (przepisów w internecie nie brakuje, warto jednak zastąpić zwykłą sól himalajską), albo kupujemy w sklepach ze zdrową żywnością - słoik kapusty kosztuje ok 8 zł

7. Czy warto stosować suplementy?

  Uważam, że warto, choć znajdą się pewnie przeciwnicy. Zdrowy organizm potrafi wszystko wytworzyć sobie sam i nie potrzebuje syntetyków, jednak klasyczna niedoczynność tarczycy lub Hashimoto to stan chorobowy, dlatego czasem wymaga podania czegoś "z zewnątrz" w postaci kapsułek lub tabletek. Pomocna jest witamina D3, B12, selen, cynk, żelazo, jod (w przypadku Hashimoto bardzo ostrożnie i tylko wraz z selenem). Należy zwracać uwagę na formę i skład suplementu - nie powinien zawierać cukru, glutenu, laktozy i mieć odpowiednią dawkę. Dobre suplementy można dostać przez internet lub w sklepach ze zdrową żywnością, a także w dobrze zaopatrzonych aptekach.